Share |

Θεέ του ουρανού και του παντός,

αυτείν’ οι γραμματισμένοι,

αυτείν’ οι πολιτισμένοι,

έκαμαν και κάνουν αυτά τα λάθη…

Στρατηγός ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ


Expedia

Τρίτη 4 Δεκεμβρίου 2012

Τα πάντα δεν είναι ερμηνείες. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 29/01/2008

Τα πάντα δεν είναι ερμηνείες. Υπάρχουν, όντως, αλήθειες

Μια σύντομη θεώρηση του έργου του φιλοσόφου Αλέν Μπαντιού

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΒΕΡΓΕΤΗ

Ο Αλέν Μπαντιού δεν είναι μόνο μια κορυφαία φυσιογνωμία της σύγχρονης φιλοσοφικής σκέψης. Πολύπλευρη προσωπικότητα, έχει συνδέσει το όνομά του με το στοχασμό πάνω στη φύση των μαθηματικών, τον ανατρεπτικό επαναπροσδιορισμό της πολιτικής ανάλυσης και της στρατευμένης πολιτικής δράσης, ενώ παράλληλα έχει συγγράψει θεατρικά έργα και μυθιστορήματα.


Η φιλοσοφική συνιστώσα του έργου του αποτελεί περίοπτο αντικείμενο μελέτης και συνεδριακών εκδηλώσεων στα πανεπιστήμια της Β. Αμερικής, αφού είχε καταγραφεί στη Γηραιά Ήπειρο ως μείζων φιλοσοφική επανάσταση ήδη από τη δεκαετία του '90. Οι πολιτικές του θέσεις έχουν επιβληθεί με την πρωτοτυπία τους ως σημείο αναφοράς των σύγχρονων μαρξιστικών αναζητήσεων και των πολιτικών κινημάτων της Λατινικής Αμερικής, που αποδείχθηκαν ευαίσθητοι δέκτες τους. Το άστρο αυτής της φωτεινής σκέψης, που διακρίνεται για τη βαθιά προσήλωσή της στον ορθολογισμό, άρχισε να μεσουρανεί με την έκδοση ενός βιβλίου, που δικαίως θεωρήθηκε σταθμός στην ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας.

Στο επιβλητικό και κλασικό πλέον έργο του «Είναι και Συμβάν» 1, που κυκλοφόρησε το 1988, ο Μπαντιού επαναπροσεγγίζει από μια ανέκδοτη οπτική γωνία το ιδρυτικό ερώτημα της φιλοσοφίας, όπως αυτό διατυπώθηκε στις απαρχές του από την αρχαιοελληνική σκέψη ως ερώτημα του Είναι. Θα πρέπει να ανατρέξουμε ώς το μνημειώδες «Είναι και Χρόνος» του Χάιντεγκερ για να συναντήσουμε μια τόσο ριζοσπαστική και πολύπλευρη ανάπλαση του συνολικού τοπίου της φιλοσοφίας. Η βασική του θέση αποσπά από τη φιλοσοφία το αντικείμενο γύρω από το οποίο αυτή οικοδομήθηκε ως μεταφυσική και αναγορεύει σε θεματοφύλακα του οντολογικού ερωτήματος τα μαθηματικά. Με αυτόν τον τρόπο απελευθερώνει τη φιλοσοφία από την κλασική μεταφυσική και την ατέρμονη αποδόμησή της, ενώ παράλληλα οροθετεί εκ νέου το πεδίο της πλαισιώνοντάς το από τέσσερις συνθήκες.

Ο Μπαντιού αποδεικνύει ότι η φιλοσοφία αδυνατεί να στοιχειοθετηθεί ως αυτόνομη δραστηριότητα. Περιβάλλεται από τέσσερα ετερογενή πεδία που λειτουργούν ως διαπλαστικοί όροι της δραστηριότητάς της: την επιστήμη, την τέχνη, τον έρωτα και την πολιτική. Η ίδια η φιλοσοφία δεν παράγει αλήθειες. Τις εισάγει από εκεί όπου πρωτογενώς παράγονται. Για την ακρίβεια, η φιλοσοφία εντοπίζει και ταυτοποιεί τις αλήθειες που παράγονται στα τέσσερα προσκείμενα πεδία της, στεγάζει την πολλαπλότητά τους και χαρτογραφεί το ιστορικό καθεστώς της συνύπαρξής τους.

Είναι ένας λόγος που διατυπώνει και διαφυλάσσει την αρχή ότι «υπάρχουν» όντως αλήθειες. Γίνεται αντιληπτό ότι η προβληματική του Μπαντιού κινείται αντίρροπα προς το παλιρροϊκό κύμα της μετανεοτερικότητας, όπου συγχωνεύονται σ' ένα αδιαφοροποίητο μάγμα ο πολιτισμικός σχετικισμός, ο ιστορικισμός, ο σκεπτικισμός και η αγγλοσαξονική σοφιστική των γλωσσικών παιγνίων. Διόλου τυχαία, λοιπόν, η έκδοση του εν λόγω βιβλίου καταγράφηκε, από μαθητές και αντιπάλους, ως γεωλογική ρήξη με το πορώδες υπέδαφος της μετανεοτερικής σκέψης. Τα
πάντα δεν είναι απόψεις, ερμηνείες επί ερμηνειών και σχόλια επί σχολίων. Ειδικότερα, υπάρχουν όντως αλήθειες και ως τέτοιες αντιστέκονται στον ερμηνευτικό συρρικνωτισμό.

Για τον Μπαντιού εκτός από αλήθειες υπάρχουν και συμβάντα. Γι' αυτόν το λόγο άλλωστε έχει καθιερωθεί ως ο κατ' εξοχήν στοχαστής του συμβάντος. Έχοντας προτείνει την πιο λεπτά επεξεργασμένη άρθρωση αυτής της έννοιας, την αντιδιαστέλλει με ριζικό τρόπο από την εμπειρική διάσταση του γεγονότος.
Το γεγονός είναι άμεσα πιστοποιήσιμο. Η αναγνώρισή του δεν αποτελεί εστία θεωρητικών και πολιτικών αντιδικιών. Εμφανίζεται ως οικείο στοιχείο της εμπεδωμένης πραγματικότητας. Το συμβάν, αντίθετα, εμφανίζεται σε σημεία ρήξης της πραγματικότητας ή των παγιωμένων απόψεων, όπως μας υπενθυμίζουν χαρακτηριστικά κοινωνικές και επιστημονικές επαναστάσεις. Το καθεστώς συμβάντος ενός ιστορικού επεισοδίου, μιας επιστημονικής θεωρίας, μιας ερωτικής συνάντησης ή ενός καλλιτεχνικού κινήματος δεν είναι αυτονόητο. Απαιτούνται πρωτότυπα κριτήρια για την ταυτοποίησή του. Η πιστοποίησή του συνάπτεται με μορφές «πολιτικής» παρέμβασης και ονοματοδοσίας της ιδιαιτερότητάς του. Για τον Μπαντιού η αυθεντική πολιτική θεμελιώνεται στη ρηξιγενή εισβολή του συμβάντος πάνω στην ιστορική σκηνή και στην πιστή, διαχρονική κατάφασή του από ένα υποκείμενο που διαμορφώνεται μέσα στη σφαίρα των συνεπειών του.

1. Μια περιεκτική σκιαγράφηση της προβληματικής του περιέχεται σε ένα βιβλίο που αποτελεί τομή στην εξέλιξη της πολιτικής σκέψης του και το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, επί τη ευκαιρία της άφιξής του στην Ελλάδα, με τίτλο «Η πολιτική και η λογική του συμβάντος», σε μετάφραση Τ. Μπέτζελου και Δ. Βεργέτη, και ένα επίμετρο του Δ. Βεργέτη.

* Ο Δ. Βεργέτης είναι ψυχαναλυτής και διευθυντής του περιοδικού «αληthεια».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΛΙΣΤΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΩΝ

Η «ΣΠΙΘΑ» άναψε για τη Νέα Ελλάδα
Ο Μίκης Θεοδωράκης, στο κατάμεστο αμφιθέατρο του Ιδρύματος Μιχάλη Κακογιάννη, άναψε χθες (1 Δεκεμβρίου 2010) τη «ΣΠΙΘΑ» του ΚΑΘΑΡΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΛΑΣΤΟΥΡΓΟΥ ΠΥΡΟΣ για ΤΗ ΝΕΑ ΕΛΛΑΔΑ.
Κώστας Τσιαντής


«…ανέστιος ειν’, που χαίρεται αν ξεσπάσει
ανάμεσα σε φίλους και δικούς ξέφρενη αμάχη.»
Όμηρος (Ι, 63-64)


Του Ηλία Σιαμέλου (Από antibaro 7/12/2010)

Όντας περαστικός, είπα, το βλέφαρό μου για λίγο ν’ ακουμπήσω στου διαδικτύου τις φιλικές ιστοσελίδες! Να δω τα εκθέματα της σκέψης των πολλών, ν’ ακούσω τις ιαχές τους. Όμως άλλα είδαν τα μάτια μου στο θαμποχάρακτο κατώφλι τους. Ο ένας κρατάει την πύρινη ρομφαία, ο άλλος κοντάρια και παλούκια και πιο πέρα ο φίλος τρίβει την τσακμακόπετρά του, εκεί απόκοντα, στις νοτισμένες αναφλέξεις του συστήματος.
-Ω, είπα, ω θεληματάρικα παιδιά, που παίζετε κρυφτό, στα πιο ρηχά σοκάκια ενός εξωνημένου καθεστώτος. Κύματα, κύματα έρχονται τα λόγια σας με θόρυβο και φεύγουν. Δεν έχουν φτερά, δεν έχουν μέσα τους τούς ήχους των πονεμένων.
Μόνο να, κατηγόριες, κατηγόριες, και λόγια επικριτικά από ανθρώπους που εμφανίζονται σαν οι μοναδικοί κάτοχοι της αλήθειας. Κι όλα αυτά, τούτη τη μαύρη ώρα της γενικευμένης υπνογένειας! Δε μπορεί, είπα, κάπου θα υπάρχει η συζυγία των ψυχών, κάπου το πάρτι της στενοποριάς θα πάρει τέλος.
Μα τι θέλω να πω; Για ποιο πράγμα τόση ώρα τσαμπουνάω; Ναι, ναι, μα για του λύκου το χιονισμένο πέρασμα μιλάω ! Μια κίνηση έκανε ο Μίκης Θεοδωράκης και πέσανε όλοι πάνω του για να τον φάνε. Και δε ρίχτηκαν πάνω του οι οχτροί, δεν όρμησε πάνω του της Νέας Τάξης η αρμάδα. Όρμησε το ίδιο το περιοδικό «Ρεσάλτο»! Όρμησε το μετερίζι εκείνο που στις σελίδες του την άστεγη ψυχή μας τόσα χρόνια είχαμε αποθέσει!

Είμαι στο Κοιμητήριο, δίπλα στον τάφο της γυναίκας μου. «Ερευνώ πέρα τον ορίζοντα και, σκύβοντας προσπαθώ με τα δάχτυλα να καθαρίσω την πλάκα του τάφου νάρθει ν’ ακουμπήσει η σελήνη…»*. Ναι, εκείνη μου το έλεγε: Πρόσεχε, πρόσεχε τον κόσμο μας. Πρόσεχε τους ανθρώπους, ενώ μου απάγγελνε με δάκρυα τους στίχους του αγαπημένου της ποιητή : «Αυτός αυτός ο κόσμος /ο ίδιος κόσμος είναι… Στη χάση του θυμητικού / στο έβγα των ονείρων … Αυτός ο ίδιος κόσμος / αυτός ο κόσμος είναι. Κύμβαλο κύμβαλο / και μάταιο γέλιο μακρινό!»…**
Σκέφτομαι, σκέφτομαι κι άκρη δε βρίσκω. «Τελικά αυτή η άμυνα που θα μας πάει, σαν μας μισήσουνε κι’ οι λυγαριές;»** *

Ναι, στο τέλος θα μισήσουμε τον ίδιο μας το εαυτό ή θα τρελαθούμε. Δε γίνεται τη μια μέρα να βάζεις στο εξώφυλλο του «Ρεσάλτο» τη φωτογραφία του Μίκη και την άλλη βάναυσα να τον λοιδορείς. Δε γίνεται τη μια μέρα να ελπίζεις στο φως και την άλλη να γουρουνοδένεσαι με το σκοτάδι. Δε γίνεται τη μια μέρα να προβάλλεις τις απόψεις του και την άλλη να τον ταυτίζεις με τη …Ντόρα!
Είναι αυτή η θαμπούρα απ’ την κακοσυφοριασμένη αιθάλη της Αθήνας που επηρεάζει ανθρώπους και αισθήματα; Είναι η πωρωμένη σκιά του Στάλιν που κατευθύνει ακόμη και σήμερα την εγκληματική παραλυσία των όντων;

Δεν έχω πρόθεση να ενταχτώ στο κίνημα του Θεοδωράκη. Όμως δε μπορώ να πω ότι δε χαίρομαι, όταν ακούω να ξεπετάγονται σπίθες μέσα από τα σπλάχνα της κοινωνίας, είτε αυτές προέρχονται από απλούς ανθρώπους ή από ανεμογέννητους προλάτες πρωτοπόρους. Φτάνει αυτές οι σπίθες να ανάψουν φωτιές, για να καεί τούτο το σάπιο καθεστώς, τούτη η παπανδρεοποιημένη χολέρα. Αν εμείς οι ξεπαρμένοι «κονταροχτυπιόμαστε» μέσα στης πένας τη χλομάδα κι είμαστε ανίκανοι ν’ ανάψουμε μια σπίθα στου καλυβιού μας τη γωνιά, ας αφήσουμε τουλάχιστον κάποιες περήφανες ψυχές να κάνουν αυτό που νομίζουν καλύτερα. Ας μην σηκώνουμε αμάχες κι ας μην πετάμε ανέσπλαγχνες κορώνες, όταν κάποιο κίνημα είναι ακόμη στα σπάργανα και δεν έχει δείξει το πρόσωπό του. Εκτός κι αν η μικρόνοιά μας ενοχλήθηκε, όταν ο Μίκης κάλεσε επίσημα τους Ανεξάρτητους πολίτες σε ΑΝΥΠΑΚΟΗ – ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, σε κυβερνητικά ή μη σχέδια, που Ηθικά, Εθνικά, Δημοκρατικά, Ιστορικά, κατατείνουν στην υποτέλεια του Ελληνισμού.

Όμως, παρά το αλυσόδεμα, παρά τα μύρια δεινά που μας σωρεύουν, τούτος ο βράχος, που λέγεται Ελλάδα, εκπέμπει την κραυγή του. Και οι κραυγές του Μίκη, και οι κραυγές χιλιάδων αγωνιστών, όποιου χρώματος και νάναι, σε πείσμα κάθε ψωροκύβερνου, σε πείσμα κάθε καθεστωτικού βαρδιάνου, κάποια στιγμή θα ενωθούν, κάποια στιγμή στον άνεμο θα ανεβούν, για ν’ ακουστούν, να πιάσουν τόπο. Γιατί «κι ένας που έχει μυαλό νήπιου καταλαβαίνει, πως τώρα η Ελλάδα στην άκρα του άπατου γκρεμού κοντοζυγώνει»****

* Νίκος Εγγονόπουλος
** Οδυσσέας Ελύτης, «Το Άξιον Εστί»
*** Νίκος Εγγονόπουλος
****Όμηρος (Η, 379-482) , παράφραση.

ΑΝΟΙΧΤΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ- ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΜΙΚΗ

ΑΡΝΗΣΗ: ΣΕΦΕΡΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ

ΠΛΑΤΕΙΑ - Άμεση Δημοκρατία (Real Democracy)